KİTAP DEĞERLENDİRMESİ NASIL YAPILIR?

Kitap Değerlendirmesi Nedir?

         Kitaplar, bilindiği üzere biz insanlara birçok bilgi akışını sağlayan ve içinde zaman zaman kaybolup gittiğimiz bir dünyayı anımsatır. Kitap okumanın önemi kadar, kitap değerlendirmesinin ne olduğu ve nasıl yapılacağı sorusu da önemlidir. Kitap değerlendirmesinin ne olduğundan bahsedelim. Okunan bilimsel bir kitap ya da daha farklı bir kitap da olabilir, yeni bir soluk getirip eleştirel bakmayı sağlayan yazılara kitap değerlendirmesi diyebiliriz. 

         Değerlendirilmesi yapılmak istenen kitabı okuduktan sonra tartışmaya yönelik eleştirel bakış açısını da işin içine katarak yorumlamak, kitabı ve onun insanlara aktardıklarını anladıklarımızla şenlendirmek demek de doğru olacaktır. Kitap değerlendirmesi yazıları, çok yoğun bir emek ve çalışma ortamı da ister aynı zamanda. Çünkü bu tür yazılar bilimsel çalışmalar için oldukça değerlidir. Bilimsel çalışma yapan kişiler bu değerlendirmelerden yola çıkarak akademik anlamda faaliyetlerini sürdürebilirler. Kısacası bilgi akışının sağlanması ve kontrolü için kitap değerlendirmesi oldukça önemlidir. 

Kitap Değerlendirmesi Nasıl Yapılır?

         Kitap değerlendirmesi yazarken çoğu yazar sadece tek bir kitabı değil de birden fazla kitabın değerlendirmesini yapabilir. Temel yapılması gereken biçim burada da değişmez. Sadece birden fazla çalışma yapıldığında bu değerlendirmeler normalden uzun bir süre zarfında bitebilir. Yoğun emek ve çaba harcanan bu değerlendirmeler bilimsel, akademik çalışmalarda da kullanılabildiği nedeniyle ve ilgili incelemeler insanlara yeni fikirler kazandırdığı için oldukça önemlidir. Bu yüzden dikkatli şekilde yapılmasından dolayı da uzun süreli çalışmalar olabilir. 

         Kitap değerlendirmesi yazmaya başlamadan önce kitabı iyice anladığımızdan emin olmalıyız ki kitaba yönelik eleştirilerimizi kaleme alırken ifadelerimiz kitapla uyumlu ve aynı seyirde ilerlesin. Kitap değerlendirmesi iki aşamada yapılabilir.

1. Kitabı Okuma Süreci

         Kitabı okuma sürecinde nelere değineceğimiz ile ilgili bilgilenelim. Amaç, yorumlama, bağlam, sükut, biçim, kaynaklar, alan-literatür ve arkaplandan bahsedeceğiz. Kitabı en başından itibaren okumaya başladığımz zamanla birlikte ufak ufak notlar alabiliriz bu şekilde kitabı tekrar okuyup geriye dönüp zaman kaybetmemize gerek kalmayacaktır bu da işimizi bir hayli kolaylaştıran bir yöntemdir. 

• Amaç: Anafikir, yazıdan ne anlamız gerektiği, yazarın anlamı açıkça mı belirttiği yoksa bizim mi yazılanlardan bir çıkarımda bulunmamız gerektiği amaçlanmıştır gibi soruları yöneltiriz. Kitap ne tür bir fikirden bahsediyor gibi düşünceler oluşturabiliriz.
• Yorumlama: Bu kısımda da aklımızda bir sürü soru oluşmalıdır. Olayların nasıl işlediğine ve şahısların nasıl betimlendiğine bakılabilir bu kısımda. Yazarın bu çalışmada duygularına göre mi yoksa bilimin seyrinde mi ya da bir alan çalışmasından mı yararlandığını sorgulayabiliriz. Yazar, konusunda işlediği olayları naısl bir şekilde anlatıyor her şey belirgin mi yoksa zaman ilerledikçe karmaşık ve içinden çıkılamayacak bir hale mi getiriyor soruları da sorulmalıdır. 
• Bağlam: Kitaba genel bir bakışta bulunulduğunda bize göre kitapta yazarın eksik bulduğumuz tarafları neler oldu? Yazarın görmediği neler vardı? 
• Sükut: Yazarın bu kitabı yazarken düşündüğü halinden farklı olarak bizim aklımıza gelen farklı bir yönünü atlamış olma ihtimali var mıdır? Yazar kitabı anlamamızı güçleştirdi mi yoksa iyi bir anlatım sergileyerek anlamada kolaylık mı sağladı? 
• Biçim: Burada düşünmemiz gereken nokta yazarın belirlenen kitabı yazarken nasıl yazmış olduğuyla ilgileniriz. İyi yazılmış bir kitap mı? Anlamada zorluk çektiğimiz bir kısım oldu mu? Kitap özgün ve akıcı şekilde mi yazıldı? Kitabı daha ilgi çekici hale nasıl getirebilirdi ya da kitap bu haliyle ilgi çekici mi?
• Kaynak: Yazarın kullandığı belli başlı kaynak türleri nelerdir? Ne tür materyaller ile desteklenerek hazırlanmıştır? Konuyu açıklayan her kaynağa bakılmış mı yoksa eksik kaynaklar mevcut mu? Yazar kaynak kullanırken es geçtiği bir şey olmuş mu? Belirli akademik çalışmalara mı bağlı kalınmış yoksa her kaynağa bakılmış mı? 
• Alan-Literatür: Bilindiği üzere literatür taraması yapmak kaynak araştırmak da ağır ve sancılı bir süreçtir yazar için. Bu literatürlere bakarken araştırmalarında metodolojik ya da teorik yaklaşım kullanmış mı diye bir bakabiliriz. Bu maddede çalışırken farklı ek kaynaklarla sorularımızı destekleyebiliriz.
• Arkaplan: Burada aslında kitap hakkında değil, daha çok yazar hakkında bilgi edinmeye yönelik çalışırız. Yazar yeni bir yazar mı? Diğer çalışmaları nasıl?  Hangi sahada görev almış? Ne sıklıkla kitaplarında belirli konulara yer verilmiş? Yazar tecrübeye sahip mi?

2. Değerlendirme Yazmaya Hazırlık Aşaması 

             Yapacağımız kitap değerlendirmesi öyle uzun bir değerlendirme yazısı olmayacağından dolayı kısa tutulacaktır. Bu hazırlık aşamasında nelere dikkat etmemiz gerektiğine bir bakalım:

• Etkileyici, özgün ve aynı zamanda dikkat çekici kısa bir yazı ile giriş cümlelerini oluşturmak ilk işimiz olacaktır. Burada çalışmamızın asıl konusunu anlatacağız.
• Kitabı tanımlamak gerekli bu aşamada fakat sadece bir özet olmalıdır. Özet kısmını giriş kısmında yazmak zorunda değiliz. Metinin başka bir kısmında da belirtebiliriz. 
• Hepimiz değerlendirme yazısı yazacaksak eğer bu aşamalardan sonra tespit nasıl yapılır bilmeliyiz öyle değil mi? Kitabın farklı yönlerini ele alıp tartışma tadında sunabiliriz.
• Gelelim değerlendirmede bu noktada yapılması gereken şeye… Sonuç kısmı. Fikirlerimizi kısaca özetleyeceğimiz bir sonuç kısmı yazacağız ve istenirse eğer okur için birkaç not veya soru bırakılabilir. 
• Makalelerde yazma kurallarına göre kitap değerlendirmesi yapan kişi atıf yapmak nedir bunu bilmelidir. Makale kuralları değerlendirme yazısı için de geçerlidir bu açıdan eleştiren kişi dikkatli olmalıdır. Yazım kuralları ve imlaya da dikkat etmek bu hususta şarttır.
• Değerlendirme yazıları herkesin bildiği üzere 1000 ile 1500 kelime sınırında olmalıdır. 
• Kimseye güvenmemeyi öğrendiysek, kullandığımız bu teknolojik harikalara da güvenmemeliyiz. Yazdıklarımız kaydoldu mu tek tek en baştan kontrol etmeliyiz ve buna yazım kuralları, imla, kelime sınırları vs. gibi bir çok maddeyi de ekleyerek kontrol etmeliyiz ki yazımızda eksiklik ve hata payı bırakmayalım. 

Gelelim son olarak, kitap değerlendirmesinin başlığı neler içermelidir bir göz atalım:

Kitap Değerlendirmesinin Başlığı Neler İçermelidir?

•   Yazarın ya da yazarların -birden fazla yazar da olabilir- isimleri derleme ise belirtmeliyiz.
•   Kitap başlığı belirtilmesi gereklidir.
•   Basım yeri çok önemlidir.
•   Basım Yılı bünyelerde olduğu gibi burada da belirtilir.
•   Yayınevi belirtilmelidir.
•   Sayfa sayısının belirtmek önceden okuyucuya kolaylık sağlayacaktır.
•   Fiyatlandırması ve aynı zamanda kitabın yapım malzemesi 
•   SBN numarası belirtilmelidir.
•   Yaptığınız kitap değerlendirmesinin sonunda kendinize ait bilgiler bulunması gereklidir. İsim ve soy isim, kurum ve görev, 15-20 kelimelik bir biyografi gereklidir.

     Kitap değerlendirmesi nasıl yapılır sorusuna kapsamlı bir şekilde cevaplar bulduk. Bu yazı çerçevesinde kurallar dahilinde bir kitap değerlendirmesi yazmak mümkündür. Belirtilen süreçlere dikkat edilerek ortaya bilimsel ve akademik bir eser çıkarılabilir. Kitap okumayı sevmek ve kitapları değerlendirmek insana birçok yönden katkıda bulunur. Ufkumuzu genişletebiliriz. Yeni terimler öğrenebiliriz ve hatta insanlarla paylaşarak bilgi akışı sağlayabiliriz. Kitap değerlendirme yazılarının anlaşılır hale gelebilmesi için yazılan yazı üzerinde iyi düşünülmeli ve kelimelerde seçici davranılmalıdır. Ayrıca kitabı okurken ve değerlendirirken doğru sorular sormayı ilke edinmeliyiz. Her soru değerlendirme için yol gösterebilir ve daha kesin sonuçlar elde edilebilir.